Eντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι στις περισσότερες Ευρωπαικές χώρες, σύμφωνα με τις πρώτες δημοσκοπήσεις ο νικητής των επερχόμενων εκλογών φαίνεται ότι θα είναι η αποχή. Σε χρονική περίοδο όπου ο κοινωνικός ιστός των κρατών σε όλη την Ευρώπη διαλύεται από την οικονομική και κοινωνική κρίση που προκάλεσε ο νεοφιλελευθερισμός, σε ποσοστά άνω του 50% οι πολίτες της Ευρώπης δηλώνουν την αδιαφορία τους για τις ευρωεκλογές και την πρόθεση τους να μην ψηφίσουν. Στην Ελλάδα, ευτυχώς, παραπάνω από το 70% δηλώνει ότι προτίθεται να ψηφίσει. Βεβαίως στην χώρα μας οι ευρωεκλογές θα λάβουν μορφή διαμαρτυρίας ενάντια στην κυβερνητική πολιτική, εν μέσω πολύ θερμού πολιτικού κλίματος. Εαν θυμάμαι καλά στις προηγούμενες ευρωεκλογές, είχε καταγραφεί ποσοστό αποχής γύρω στο 35%. Το ζήτημα βέβαια δεν είναι τα ποσοστά, αλλά η εν γένει αδιαφορία του κόσμου για τα κοινά και η απαξίωση των πολιτικών θεσμών, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε πολύ επικίνδυνα μονοπάτια. Ποιοί είναι αυτοί που έχουν συμφέρον από την απαξίωση της πολιτικής και την αδρανοποίηση της κοινωνίας ;
Κατ αρχάς η λέξη πολιτική πηγάζει από την αρχαία λέξη πόλις. Στην αρχαία αμεσοδημοκρατική Αθηναική δημοκρατία το επίθετο μωρός – δηλαδή ανόητος – χαρακτήριζε όσους Αθηναίους πολίτες δεν συμμετείχαν στα κοινά της πόλης. Αποτελούσε ντροπή για όποιον δεν συμμετείχε στις γενικές συνελεύσεις της Εκκλησίας του Δήμου και μέγιστο δικαίωμα, όσο και υποχρέωση οι Αθηναίοι πολίτες να παρεμβαίνουν στην διαμόρφωση των δημόσιων αποφάσεων μέσω της ψήφου. Η απόφαση της έναρξης του Πελοποννησιακού πολέμου (431-404 π.χ.) πάρθηκε κατόπιν ψηφοφοριών μέσα από συνελεύσεις όλων των πολιτών, τόσο στην ολιγαρχική Σπάρτη όσο και στην δημοκρατική Αθήνα. Οσο και εάν κάποιοι στοχεύουν σε επιλεκτικές αναφορές στο αρχαίο παρελθόν, δείχνουν να μην θέλουν να καταλάβουν ότι σε αυτό το ζήτημα η κατάσταση έχει αντιστραφεί πλήρως. Τώρα πιά, θεωρείται αιθεροβάμων – για να μην πώ ανόητος – από την πλειοψηφία του κόσμου, όποιος ασχολείται με τα κοινά και την πολιτική. Κλασσική δικαιολογία της συγκεκριμένης λογικής, ότι «και οι τριακόσιοι είναι κλέφτες», «δεν αξίζει να ασχολείσαι». Ως εκ τούτου καλύτερα «να κοιτάς την πάρτη σου», γιατί «ο κόσμος δεν αλλάζει». Η αβάσταχτη ελαφρότητα της κοσμοθεώρησης της συντήρησης και του νεοφιλελευθερισμού, που προσπαθεί να ειδωλοποιήσει το άτομο ως μονάδα και όχι σαν μέρος ενός ευρύτερου συνόλου.
Οι συγκεκριμένες λογικές που στοχεύουν στην απαξίωση της συλλογικότητας έχουν δημιουργήσει νέα κοινωνικά δεδομένα. Η έννοια της συμμετοχικής δημοκρατίας, που τοποθετεί τον πολίτη στα κέντρα λήψης των αποφάσεων που αφορούν και διαμορφώνουν την ζωή του, χλευάζεται καθημερινά από τις κύριες πηγές διαμόρφωσης ενός νέου συλλογικού ασυνείδητου που στοχεύει στην απάθεια του πολίτη. Το ζητούμενο είναι η πλήρη αποστασιοποίηση του πολίτη από την πολιτική. Και αυτό συμβαίνει για να μπορούν οι μηχανισμοί που παράγουν την δυσοσμία και την διαφθορά να λειτουργούν ελεύθερα και χωρίς κοινωνικό έλεγχο.
Θυμάστε τα περίφημα «θεωρητικά» κείμενα περί τέλους των ιδεολογιών; Περί παντοδυναμίας της αγοράς, σαν τον μέγα ρυθμιστή των κοινωνικών ισορροπιών; Η στόχευση ήταν συγκεκριμένη : «μάθε να λειτουργείς σαν άτομο, στον κλειστό κοινωνικό σου περίγυρο, διεκδίκησε μόνο για τον εαυτό σου». Τώρα όμως αυτό δεν φτάνει. Η κρίση δεν κτυπάει μόνο την πόρτα του διπλανού σου, αλλά και την δική σου. Αυτό γιατί απλούστατα σε συνθήκες κοινωνικής όξυνσης, νομοτελειακό αποδεδειγμένο εκ προϊμίου ότι θα έρχονταν αυτή η ώρα, ακολουθείς τους νόμους μιας κοινωνίας που βρίσκεται σε κρίση, από την οποία κανείς δεν μπορεί να κρυφτεί. Σε συμπαρασύρουν τα γεγονότα και οι εξελίξεις που παίρνουν την μορφή χιονοστιβάδας. Είκοσι εκατομμύρια άνεργοι μέχρι στιγμής, σε αυτό τον αριθμό μέχρι το τέλος του 2009 ενδέχεται να προστεθούν άλλα επτά εκατομμύρια. Σήμερα το πρωί «έσκασε» η είδηση ότι η ΚΟΜΙΣΙΟΝ και επίσημα προτείνει μείωση ωρών εργασίας στο μισό με ταυτόχρονη ανάλογη μείωση αποδοχών. Εαν συμβεί αυτό ο κοινωνικός αντίκτυτπος θα είναι τεράστιος ειδικά στην χώρα μας που περιμένουμε χιλιάδες ανέργους από τον Σεπτέμβριο και μετά, λόγω της κάθετης πτώσης του τουρισμού. Είναι ώρα να κοιτάξουμε τις δικές μας ευθύνες. Σαν πολίτες, σαν κοινωνικά όντα, σαν μέλη μιας κοινωνίας που από καιρό παρουσίαζε σημάδια όχι μόνο κόπωσης και ομαδικής τύφλωσης αλλά κυρίως κώφωσης και ελαστικοποίησης της κοινής συνείδησης. Τώρα λοιπόν που ζητάμε από τους θεσμούς να μας προστατεύσουν, εκείνοι δηλώνουν αδυναμία. Τώρα που ζητάμε από τον θεσμό της βουλής να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων, να απαλλάξει την χώρα από το νοσηρό κλίμα της σκανδαλολογίας, η πλειοψηφία των βουλευτών δηλώνουν αδυναμία συνείδησης.
Τώρα που ζητάμε από το «κοινωνικό κράτος να επέμβει» βλέπουμε ότι αυτό αποτέλεσε βορρά στον βωμό της ελεύθερης αγοράς από τα κόμματα που κυβέρνησαν την χώρα. Από τα ίδια κόμματα που η πλειοψηφία του Ελληνικού λαού, αδρανοποιημένη, ασθμένοντας και σιχτιρίζοντας πήγαινε να τα ψηφίσει.
Τώρα ήρθε η ώρα να δούμε κάποια πράγματα από την αρχή. Την αξία της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά, σαν την μόνη ασφαλιστική δικλείδα ελέγχου και προστασίας του ευρύτερου κοινωνικού συμφέροντος των πολλών. Υπάρχει ένας νόμος, περίπου φυσικός. Η μαζική συμμετοχή στα κοινά να σπάει τους μηχανισμούς. Να τους προσπερνάει, να τους καθιστά αδύναμους να επιβληθούν. Ακόμα και η εσωτερική ζωή των κομμάτων εξαρτάται απόλυτα από το πόσο μαζική είναι η συμμετοχή στις λειτουργίες τους. Αντιπαθώ βαθύτατα τον βαριεστημένο ψηφοφόρο που μεμψιμοιρεί τη τύχη του και σαν αγγαρία πάει να ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα. Ισως δεν γνωρίζει ότι η δική του ψήφος παίζει άμεσο ρόλο στην μελλοντική διαμόρφωση της ζωής του. Ισως δεν καταλαβαίνει ότι αυτό το «ρε να μην πάει να ψηφίσει κανείς» πρώτα απ’ όλα αποδυναμώνει την παρουσία του στην κοινωνία και ύστερα επιτρέπει να αποφασίζουν άλλοι για αυτόν, ερήμην του. Η δύναμη του ενεργού πολίτη είναι τεράστια και σαν τέτοια μπορεί να ανατρέψει ισορροπίες. Δεν εννοώ βέβαια ενεργό πολίτη αυτόν που πάει να ψηφίσει κάθε τέσσερα χρόνια, αλλά αυτόν που ασχολείται με τα κοινά. Αυτόν που ενδιαφέρεται για την γειτονιά του, την πόλη του, τον δήμο του. Αυτόν που μέσα από συλλογικές διαδικασίες , μέσα από δράσεις, θα πιέσει την εξουσία σε κάθε επίπεδο διοίκησης. Είτε πρόκειται για τοπική αυτοδιοίκηση, είτε σε συνδικαλιστικό επίπεδο, είτε στα πλαίσια της συμμετοχής του σε οργανωμένο κόμμα. Τρείς τομείς που η μαζική συμμετοχή των πολιτών θα ανατρέψει τα μέχρι στιγμής ισχύοντα. Σε διαφορετική περίπτωση ας «βουλιάξουμε» αναπαυτικά στον καναπέ μας και ας απολαύσουμε τα αποτελέσματα της αδιαφορίας και της απάθειας.
Αφορμή για αυτό το κείμενο ήταν ένα post απο την e-cynical με τίτλο « η πολιτική ως ξέπλυμα και ως επάγγελμα».
Οι διαπιστώσεις επί του αποτελέσματος είναι πάντα ευκολότερο να επισημανθούν. Το δύσκολο είναι να αναλυθούν τα αίτια που μας οδήγησαν μέχρι εδώ. Λίγα λόγια από πρόσφατο άρθρο του Eric Hobsbawm στην «Guardian» που αναδημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Εποχή», ίσως βοηθήσουν:
«Η προοδευτική πολιτική εξετάζεται όχι στον ιδιωτικό αλλά στον δημόσια τομέα, όχι από την αύξηση του εισοδήματος και της κατανάλωσης του καθενός, αλλά από την διεύρυνση των ευκαιριών και αυτού που ο Amartya Sen αποκαλεί τις «ικανότητες» όλων μέσα από τη συλλογική δράση. Αλλά αυτό σημαίνει, πρέπει να σημαίνει, δημόσιες μή κερδοσκοπικές πρωτοβουλίες , ακόμη και μόνο για την αναδιανομή της ιδιωτικής συσσώρευσης. Οι δημόσιες αποφάσεις απέβλεπαν σε συλλογικές, δημόσιες βελτιώσεις από τις οποίες όλοι οι άνθρωποι θα κέρδιζαν. Αυτή είναι η βάση της προοδευτικής πολιτικής και όχι το να πολλαπλασιάζεις τον οικονομικό πλούτο και τα προσωπικά εισοδήματα. Και κάτι τέτοιο δεν θα είναι πουθενά πιο χρήσιμο από το να αμυνθούμε στο σημαντικότερο πρόβλημα που μας απειλεί αυτόν τον αιώνα, την περιβαλλοντολογική κρίση».
Η «ιδιωτική συσσώρευση» οδήγησε ως εδώ. Αυτές οι «δημόσιες αποφάσεις» είναι η καρδιά του προβλήματος. Και οι «ικανότητες» όλων μέσα από την συλλογική δράση, η λύση του «Γόρδιου δεσμού». Ο ενεργός πολίτης είναι αυτός που κρατάει το σπαθί στο χέρι του. Πρέπει να καταλάβει την δύναμη του και πως μπορεί να το χρησιμοποιήσει.
ακυβέρνητες πολιτείες 
